کد مطلب:99111 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:275
1- اسناد روایات به جهت اختصار حذف شده و در مشیخه ی پایان كتاب ذكر شده است. 2- مصنف چنانكه در مقدمه كتاب یادآور شده، روایت هایی را نقل می كند كه [صفحه 94] بر اساس آن فتوا داده است. 3- بر اساس گفته شیخ صدوق در مقدمه، آن را از كتب مشهور و مورد اعتبار گردآورده. 4- روایات متعارض را در ذیل ابواب نیاورده است. 5- گاه بر اساس مضمون روایت فتوا داده و نص حدیث را نیاورده و این برخی اشكالات را به دنبال داشته.[1]. 6- در مواردی بسیار شیخ صدوق روایت را از معصوم نقل كرده و نمی توان از طریق مشیخه، به سند دست یافت، این روایات طبق ادعای برخی، نزدیك به دو هزار، و یك سوم تمامی كتاب است.[2]. لیك در این مرسل ها، شیخ صدوق گاه به صورت قطعی حدیثی را از امام علیه السلام نقل می كند و می گوید:«قال الصادق علیه السلام كل ماء طاهر الا ما علمت انه قذر»[3]. و گاه به معصوم نسبت می دهد و تعبیر «روی»[4]. را به كار می برد. گفته شده در صورت اول مصنف قطع به صدور داشته و می توان بدان استناد جست ولی در صورت دوم چنین امری استفاده نمی شود.[5]. بر این كتاب شرح و حاشیه هایی نگاشته شده كه مرحوم شیخ آغابزرگ 23 عدد از آنها را در الذریعه ذیل عنوان حاشیه[6]. و شرح[7]. یاد كرده است. اما آنچه اكنون از شروح و ترجمه ها در دسترس است، از این قرار می باشد: 1- روضه المتقین، محمد تقی مجلسی، 14 ج، التعلیق و التنمیق: السید حسن الموسوی الكرمانی و الشیخ علی پناه الاشتهاردی (بنیاد فرهنگ اسلامی، تهران). [صفحه 95] این مجموعه به عربی و شرح كامل كتاب می باشد. 2- لوامع صاحبقرانی، محمد تقی مجلسی،(موسسه دارالتفسیر، قم، 1376). این كتاب شرحی است فارسی كه پس از روضه المتقین نگارش شده و تا كنون هفت جزء آن به طبع رسیده است. 3- ترجمه و شرح من لا یحضره الفقیه، محمد جواد غفاری، 6 ج (نشر صدوق، تهران، 1367). این ترجمه و شرح به همراه متن به طبع رسیده، مترجم پس از ترجمه، توضیحاتی را اضافه می كند. این مجموعه تحت نظارت استاد علی اكبر غفاری به انجام رسیده. 5- گزیده ی من لا یحضره الفقیه، محمد باقر بهبودی، 2 ج (انتشارات كویر، تهران، 1370). نویسنده روایاتی را برگزیده و با ترجمه فارسی به همراه متن حدیث ارائه كرده و باور دارد كه روایات صحیح را گزینش كرده و به عنوان گزیده، نشر داده است. به جز این، برخی كارهای دیگر نیز نسبت به این كتاب انجام پذیرفته كه باید به معرفی آن پرداخت: 1- مشیخه الفقیه، شرح و ترجمه و تعلیق: محمد جعفر شمس الدین (دارالتعارف، بیروت). بخش پایانی كتاب من لا یحضره الفقیه، كه به ذكر اسناد اختصاص دارد، شرح و تعلیق شده و ترجمه راویان آن ذكر شده است. 2- فهرس كتاب من لا یحضره الفقیه، مجمع البحوث الاسلامیه (مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی) جزء شماره 8 مجموعه ی «فهرس احادیث اهل البیت علیه السلام» به من لا یحضره الفقیه، اختصاص دارد. شیخ صدوق به جز من لا یحضره الفقیه كتب روایی بسیار دارد كه بخشی زیادی از آن امروزه در دسترس است و با تصحیح و تحقیق عرضه شده، همانگونه كه برخی از آنها شروحی نیز دارد. اهم عناوین كتب روایی شیخ صدوق چنین است: [صفحه 96] 1- علل الشرایع،(داراحیاء التراث العربی، بیروت) 648+40 ص. روایات مبین فلسفه احكام یا علل برخی حوادث تاریخی و تكوینی در آن گرد آمده. این اثر مشتمل بر 385 باب و 1907 حدیث می باشد. اسناد روایتها در آن منقول است. این كتاب توسط سید هدایت الله مسترحمی به فارسی برگردانده شد، و كتابفروشی مصطفوی آن را نشر داد. 2- معانی الاخبار، تصحیح: علی اكبر غفاری (انتشارات اسلامی، قم، 1361 ش) 436+94 ص. در این اثر روایاتی گزینش شده كه مفسر و مبین مطلبی است، از این رو از جهت محتوا متنوع بوده و شامل مباحث اخلاقی و عقیدتی است. تعداد روایات آن 809 و اسناد و احادیث مذكور می باشد. معانی الاخبار توسط عبدالعلی محمدی شاهرودی به فارسی برگردانده شد و انتشارات دارالكتب الاسلامیه در دو جلد آن را به طبع رسانده است. 3- الخصال، التصحیح و التعلیق: علی اكبر الغفاری (منشورات جماعه المدرسین، قم، 1403 ق- 1363) 750+14 ص. عمده ی محتوای روایات این كتاب، احادیث اخلاقی و سنن است كه بر اساس شمارش از یك به بعد تنظیم شده، همچنین سند احادیث مذكور است. این كتاب دارای چند ترجمه فارسی است. 1- ترجمه سید احمد فهری زنجانی، 2- ترجمه مدرس گیلانی، 3- ترجمه محمد باقر كمره ای و همه ی این ترجمه ها به طبع رسیده است. همچنین دو تلخیص از كتاب خصال انجام شده با این مشخصه ها: 1- خلاصه الخصال، السید محمد الموسوی (دارالمورخ العربی، بیروت، 1416 ق- 1995 م). 1- منتخب الخصال، میرمحمد علی عمادالاسلام اسكوئی )1382 ق- 1341( این تلخیص با ترجمه فارسی است و متن را همراه ندارد. [صفحه 97] 4- عیون اخبار الرضا علیه السلام، 2 ج، التصحیح و التذییل: السید مهدی الحسینی اللاجوردی،(انتشارات جهان، تهران) 293+329 ص. این اثر كه اختصاص به روایات منقوله از حضرت رضا علیه السلام، دارد دارای 69 باب و 920 حدیث می باشد. عناوین مهم این كتاب عبارت است از: تاریخ الرضا علیه السلام، النصوص علی امامته، اخبار موسی بن جعفر، كلام الرضا فی التوحید، مجالسه، كلماته فی الامامه، كلامه فی العلل، كتابه الی محمد بن سنان و... آقایان حمید رضا مستفید و علی اكبر غفاری این اثر را به فارسی ترجمه كرده و به طبع رسانده اند. 5- كمال الدین و تمام النعمه، التصحیح و التعلیق: علی اكبر الغفاری (دارالكتب الاسلامیه تهران، 1395 ق) 686+30 ص. موضوع كتاب غیبت امام زمان علیه السلام است، روایات كتاب 905 و در 58 باب تنظیم شده. مولف مقدمه ای طولانی پیرامون ضرورت امام و نقد برخی شبهات دارد، چنانكه توضیح و تفسیرهایی نیز در ضمن روایات ارائه كرده است. 6- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، التصحیح و التعلیق: علی اكبر الغفاری (مكتبه الصدوق، تهران) 371 ص. روایات مشتمل بر بیان ثواب و عقاب اعمال در این اثر گرد آمده و عناوینی چون، ثواب بعض الاذكار، ثواب التطهیر، ثواب بعض الصلوات، ثواب الزكاه و الحج و... در آن به چشم می خورد. اسناد احادیث در آن مذكور است. همچنین این كتاب توسط آقای علی اكبر غفاری به فارسی ترجمه شده و به طبع رسیده است. 7- التوحید، التصحیح و التعلیق: السید هاشم الحسینی الطهرانی (مكتبه الصدوق، تهران، 1398 ق) 570 ص. این اثر كه حاوی روایات مربوط به توحید و صفات خدا است، در 67 باب و 583 حدیث تنظیم شده. بر این كتاب محقق سبزواری، قاضی سعید قمی، سید نعمه الله جزایری و [صفحه 98] محمد علی نائب الصداره شرح نوشته اند،[8]. كه دو جلد از شرح قاضی سعید با تحقیق و تصحیح نجفقلی حبیبی به تازگی نشر یافته و همچنین معجم الفاظی برای آن با اشراف آقای علی رضا برازش، به طبع رسیده است. 8- الامالی، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیه موسسه البعثه (همان، قم، 1417 ق). این كتاب دارای 97 مجلس و 1049 حدیث می باشد و توسط محمد باقر كمره ای به فارسی ترجمه و منتشر شده است. 9- المواعظ (دارالهادی، بیروت، 1992، 1412 م). این كتاب حاوی مواعظ پیامبر و ائمه می باشد و توسط آقای عزیزالله عطاردی به فارسی ترجمه شده است. 01-21 فضائل الشیعه، صفات الشیعه، مصادقه الاخوان (موسسه الامام المهدی، قم 1410 ق) این سه كتاب در یك مجموعه توسط موسسه الامام المهدی در قم تحقیق و نشر یافته است. فضائل الشیعه دارای 45 حدیث، صفات الشیعه 71 حدیث و مصادقه الاخوان مشتمل بر 43 باب و 125 حدیث می باشد. گفتنی است برخی از این كتاب ها جداگانه نیز به طبع رسیده: الف: فضائل الشیعه، این كتاب با ترجمه فارسی توسط انتشارات اعلمی به طبع رسیده است. ب: مصادقه الاخوان، اشراف: السید علی الخراسانی الكاظمی (مكتبه الامام صاحب الزمان العامه، عراق). و نیز با عنوان «آئین دوستی و برادری در مكتب اسلام» توسط انتشارات تشیع منتشر شده. [صفحه 99] 13- فضائل الاشهر الثلاثه، تحقیق: میرزا غلامرضا عرفانیان (مطبعه الاداب، نجف، 1396 ق)، 159 ص. روایات مربوط به فضائل ماههای رجب، شعبان و رمضان در آن گرد آمده كه مجموع آن 159 حدیث است. همچنین سند روایات منقول است. گفتنی است بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، فهارسی برای كتب حدیث تهیه كرده تحت عنوان «فهرس احادیث اهل البیت» كه از شماره ی 1 تا 14 آن اختصاص به این چهارده كتاب شیخ صدوق دارد.
این اثر خصایصی دارد كه آن را دیگر كتب متمایز می كند:
صفحه 94، 95، 96، 97، 98، 99.